Jeżeli ktoś chciałby na wzór piłkarskich specjalistów mówiących o futbolu totalnym ukuć termin „filmowiec totalny”, określający twórcę zaangażowanego we wszystkie części swojego rzemiosła, to Pirjo Honkasalo z pewnością stanowiłaby doskonały przykład takiego artysty.
Finka bowiem nie tylko reżyseruje i pisze własne scenariusze, ale zwykle stoi też za kamerą. Następnie zaś pracuje w montażowni, a niekiedy zajmuje się również produkcją. Można więc bez cienia przesady stwierdzić, że Pirjo Honkasalo to filmowy człowiek renesansu i twórczyni kina autorskiego par excellence.
Honkasalo urodziła się w Helsinkach w 1947 roku, ale dorastała w miejscowości Pori, leżącej niespełna 250 kilometrów na północny-zachód od stolicy kraju. W 1969 roku ukończyła renomowaną helsińską School of Art and Design. Uczestniczyła wówczas w projektach organizowanych przez uczelnię wspólnie z praską FAMU, Alma Mater Agnieszki Holland i Emira Kusturicy. Na początku lat 70. XX wieku Honkasalo studiowała antropologię obrazu na filadelfijskim Temple University. Jeszcze w czasie studiów realizowała swoje zainteresowania związane z filmem, głównie jako reżyserka i autorka scenariuszy filmów krótkometrażowych.
Po ukończeniu studiów Honkasalo kręciła krótkie dokumenty. Jej drugi pełnometrażowy film fabularny wyreżyserowany wraz z Pekką Lehto, zatytułowany „Tulipää” („Flame Top”), odniósł znaczący sukces. Produkcja walczyła w Cannes o Złotą Palmę i świetnie wypadła podczas gali rozdania Nagród Jussi – najważniejszych laurów fińskiego przemysłu filmowego – zdobywając cztery statuetki (w tym za najlepszą reżyserię). Honkasalo i Lehto nakręcili niemal trzygodzinny film o Algocie Untoli, jednym z najbardziej tajemniczych fińskich pisarzy. Warto dodać, że „Tulipää” do dziś pozostaje niemal najdroższą produkcją w historii fińskiej kinematografii.
W latach 90. Honkasalo powróciła do kręcenia skromniejszych dokumentów. Jej artystyczna wrażliwość oraz zdobyte wcześniej doświadczenie zaowocowały głośną trylogią, opowiadającą o duchowej kondycji współczesnego świata. W skład cyklu wchodzą: „Mysterion”, „Tanjuska i 7 diabłów” oraz „Atman”. Honkasalo w swojej trylogii opowiada o religijności prawosławnych zakonnic, zdesperowanych rodziców chorej dziewczynki i hinduistów, pragnących złożyć hołd zmarłej matce. Szeroki zakres tego filmowego przedsięwzięcia pozwala widzom dostrzec panoramę duchowego życia różnych społeczności.
W ostatnich latach fińska reżyserka ponownie zwróciła się w stronę kina fabularnego. W 2013 roku wraz ze swoją partnerką, pisarką Pirkko Saisio, napisała scenariusz, a następnie wyreżyserowała „Betonową noc”. Goście festiwalu Dwa Brzegi będą mogli obejrzeć ten film w ramach retrospektywy Pirjo Honkasalo. W programie przeglądu znalazła się także wspomniana trylogia dokumentalna oraz nagrodzony na festiwalu w Wenecji film „3 pokoje melancholii”. Retrospektywa będzie świetną okazją, aby poznać twórczość Honkasalo, która nie jest w naszym kraju szeroko znana, a z pewnością zasługuje na odkrycie przez kinomanów.
Bartosz Marzec
FILMOGRAFIA
2013 Betonowa noc | Betoniyö | Concrete Night
2009 Ito: Kaplan w wielkim miescie | Seitti – kilvoittelijan päiväkirja | Ito: A Diary of an Urban Priest
2004 3 pokoje melancholii | Melancholian 3 huonetta | The 3 Rooms of Melancholia
1998 Tulennielijä | Fire-Eater
1997 Atman
1996 Tallinnan Tuhkimo | The Cinderella of Tallinn (wspólnie z|with: Marja Pensala)
1993 Tanjuska i 7 diabłów | Tanjuska ja 7 perkelettä
1991 Mysterion (wspólnie z|with: Eira Mollberg)
1986 Leonardon ikkunat – kuolemanpelon messu
1985 Da Capo (wspólnie z|with: Pekka Lehto)
1983 250 grammaa – radioaktiivinen testamentti | 250 Grammes: A Radioactive Testament (wspólnie z|with: Pekka Lehto)
1980 Tulipää | Flame Top (wspólnie z|with: Pekka Lehto)
1979 Kainuu 39 | Two Forces (wspólnie z|with: Pekka Lehto)
1978 Vaaran merkki | The Sign of Danger (krótki|short) (wspólnie z|with: Pekka Lehto)
1976 Ikäluokka | Age Class (krótki|short) (wspólnie z|with: Pekka Lehto)
1975 Muuttolinnun laulu (krótki|short)
1969 Horros (krótki|short) (wspólnie z|with: Paavo Jaatinen)
1968 The Truth and Nothing But the Truth (krótki|short) (wspólnie z|with: Elina Katainen, Timo Linnasalo)
1967 Ennen kuolemaa (krótki|short) (wspólnie z|with: Elina Katainen)
3 pokoje melancholii
reż. Pirjo Honkasalo | DK, FI, DE, SE | 2008 | 106 min więcej...
Atman
reż. Pirjo Honkasalo | DE, FI | 1996 | 76 min więcej...
Betonowa noc
reż. Pirjo Honkasalo | DK, FI, SE | 2013 | 106 min więcej...
Mysterion
reż. Pirjo Honkasalo, Eira Mollberg | FI | 1991 | 94 min więcej...
Tanjuska i 7 diabłów
reż. Pirjo Honkasalo | FI, SE | 1993 | 82 min więcej...
ZNAJDŹ NAS